تناسب موضوع و روش در علم اقتصاد: رهیافتی فلسفی برای اقتصاد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

 
در این مقاله از رهگذر بررسی تناسب «موضوع» و «روش» در علم اقتصاد متعارف، برای نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی از منظر فلسفی راهی نشان داده شده است. برای نیل به این مقصود، با نشان دادن جایگاه «موضوع» هر علم، نظر اقتصاددانان در مورد موضوع علم اقتصاد بررسی شده است. در این مقاله نشان می‌دهیم که «موضوع» علم اقتصاد، «کنش انسانِ اقتصادیِ عقلانی» است. بنابراین همۀ مسائل، نظریات و مکاتب اقتصادی باید منطقاً بر «محور» آن باشد؛ سپس با نمایاندن ربط بین روش متعارف نظریه‌پردازی، یعنی روش ریاضی و «موضوع علم» اقتصاد متعارف، ماهیت موضوع علم اقتصاد، در چارچوب فلسفۀ اسلامی مجدداً بازخوانی شده است. نتیجه اساسی این مقاله آن است که رویکرد اسلامی به اقتصاد علاوه بر «تبیین»، دارای «روشی» هنجاری، توصیه‌ای و تجویزی نیز هست؛ این رویکرد، ناشی از دیدگاه اسلامی در قلمرو «موضوع» علم اقتصاد است. 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Coordination of Methodology and Subject in Economics: A Philosophical Approach for Islamic Economics

نویسنده [English]

  • Ataollah Rafiei Atani
Assistant Professor of Economics, Iran University of Science and Technology
چکیده [English]

In this paper, by examining the proportion of "subject" and "method" in the conventional economics, a path for theory building in the Islamic economics from a philosophical perspective has been shown. For this purpose, by showing the position of "subject" of every science, opinion of economists on the subject of economics is investigated. In this paper we show that the "subject" of economics is “action of rational economic man”. Thus, all issues, economic theories and schools should logically be based on. Then by showing the relationship between the conventional method of theory building – means of mathematical approach and the subject of conventional economics- Nature of the subject of economics, within the framework of Islamic philosophy has been re-reading. The basic result of this paper is that Islamic approach to economics in addition to the "explanation", has a normative and prescriptive recommendations as well; this approach, comes from an Islamic perspective in the realm of "subject" of the economics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subject of economics
  • Method of conventional economics
  • Islamic economics
  • method of Islamic economics

مراجع

  1.  

    1. ابراهیمى دینانى، غلام‌حسین (1365). قواعد کلى فلسفى در فلسفۀ اسلامى. ج 1. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.

    2. افلاطون (1372). مجموعه آثار افلاطون. ج 1. ترجمۀ محمد حسن لطفى و رضا کاویانى. تهران: شرکت سهامى خوارزمى.

    3. بلیکی، نورمن (1391). پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی. ترجمۀ سید حمیدرضا حسینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    4. پور فرج، علی‌رضا (1387). طراحی مدل علمی براساس مبانی و پارادایم‌های اقتصاد اسلامی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 32، 140-123.

    5. تفضلی، فریدون (1386). اقتصاد کلان. تهران: نی.

    6. جعفری، محمد تقی (2537). ترجمه و تفسیر نهج البلاغه. ج 1. تهران. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

    7. رجایی، سید کاظم (1389). تقاضای سازگار با مبانی و ارزش‌های اسلامی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 40، 56-29.

    8. زرقاء، انس (1382). روش‌شناسی علم اقتصاد اسلامی. ترجمۀ ناصر جهانیان و علی‌اصغر هادوی‌نیا. فصلنامۀ‌ اقتصاد اسلامی، 10، 124-113.

    9. سیاسی، علی‌اکبر (1350). منطق و فلسفه. تهران: طبع و نشر کتاب‌های درسی ایران.

    10. شوقی دنیا، احمد (1382). نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی. ترجمۀ خداداد جلالی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 12، 146-131.

    11. صدر، سید محمد باقر (1408ق). اقتصادنا. قم: المجمع ‌العالمی للشهید صدر.

    12. طباطبایی، سید محمد حسین (1362). نهایۀ ‌الحکمه. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

    13. طباطبایی، سید محمدحسین (1389). اصول فلسفه و روش رئالیسم. جلد 1. صدرا.

    14. طبیبیان، محمد (1387). اقتصاد خرد پیشرفته. تهران: پیشرو.

    15. فرامرز قراملکى، احد (1383). اصول و فنون پژوهش. قم: مؤسسۀ حوزه و دانشگاه.

    16. کهف، منذر (1385). علم اقتصاد اسلامی، تعریف و روش. ترجمۀ سید حسین میرمعزی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 23، 186-157.

    17. لفت ویچ، ریچارد (1387). سیستم قیمت‌ها. ترجمۀ میرنظام سجادی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

    18. مطهری، مرتضی (1354). سیری در نهج البلاغه. تهران: صدرا.

    19. مطهری، مرتضی (1358). جامعه و تاریخ. قم: انتشارات اسلامی.

    20. مطهری، مرتضی (1366). تکامل اجتماعی انسان. تهران: صدرا.

    21. مطهری، مرتضی (1370). فطرت. تهران: صدرا. .

    22. مطهری، مرتضی (1372). آزادی معنوی. تهران: صدرا.

    23. مطهری، مرتضی (1373). گفتارهای معنوی. تهران: صدرا.

    24. مطهری، مرتضی (1375). مجموعه ‏آثار شهید مطهرى. ج‏ 6. تهران: صدرا.

    25. مطهری، مرتضی (1384). انسان کامل. تهران: صدرا.

    26. مطهری، مرتضی (1389). اصول فلسفه و روش رئالیسم. جلد 1و2و3. تهران: صدرا.

    27. مکارم شیرازی، ناصر (1416ق). انوار الاصول. الجزء الاول. قم: نسل جوان.

    28. ملاصدرا، صدرالمتألهین (1368). اسفار اربعه. قم: مصطفوى.

    29. موسوی خمینی، روح الله (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    30. موسوی خمینی، روح الله (1379/الف). الطلب و الاراده. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    31. موسوی خمینی، روح الله (1379/ب). صحیفۀ امام خمینی. جلد 22. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    32. موسوی خمینی، روح الله (1381). تقریرات فلسفه امام خمینی. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    33. موسوی خمینی، روح الله (1387). توحید از دیدگاه امام خمینی. جلد 2. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    34. موریس و فیلیپس (1384). تحلیل‌ اقتصادی. ج 1. ترجمۀ دکتر کمیجانی. تهران: دانشگاه تهران.

    35. میرمعزی، سید حسین (1383/الف). نظریۀ رفتار تولیدکننده و تقاضای کار در اقتصاد اسلامی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 13، 134-103.

    36. میرمعزی، سید حسین (1383/ب). عرضۀ نیروی کار در اقتصاد اسلامی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 14، 38-14.

    37. میرمعزی، سید حسین (1383/ج). تعادل در بازار کار و استخراج عرضۀ کل در اقتصاد اسلامی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 15، 30-9

    38. میرمعزی، سید حسین (1386). موضوع علم اقتصاد اسلامی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 28، 35-7.

    39. نظرپور، محمدتقی (1384). آزمون‌های تجربی در اقتصاد و کاربرد آن در اقتصاد اسلامی. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، 7، 44-11.

    40. هاروی، جک (1389) اقتصاد جدید، ترجمه محمد باقر نوبخت و فرید نوبخت. تهران: کمیل.

    41. هندرسون و کوانت (1387). اقتصاد خرد. ترجمۀ مرتضی قره‌‌باغیان و جمشید پژویان. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

    42. مینی و پیرو (1375) فلسفه و اقتصاد. ترجمۀ مرتضی نصرت و حسین راغفر. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

     

     

    1. Arrow, K. J. (1963). Social choice and individual values. New York: Wiley.

    2. Arrow, K. J. (1959). Rational choice functions and orderings. Economica, 26(102), 121-127

    3. Friedman, M. (1953). The methodology of positive economics. In M. Friedman, Essays in Positive Economics. Chicago: Chicago University Press.

    4. Jevons, H. S. (1965). The theory of political economy. London: Macmillan.

    5. Marshall, A. (1890). Principles of political economy. New York: Macmillan.

    6. Mele, A. R., & Rawling, P. (2004). Introduction: aspects of rationality.‏

    7. Menger, C. (1981). Principles of economics. Ludwig von Mises Institute.‏

    8. Mill, John Stuart. (1967). On the Definition of Political Economy and on the Method of Investigation Proper to It. In Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy, 1824–1845. Toronto: University of Toronto Press.

    9. Robbins, L. (1933). An Essay on the Nature and Significance of Economic Science.‏ London: Macmillan.

    10. Rothschild, E. (2002). Economic sentiments: Adam Smith, Condorcet and the Enlightenment. Cambridge Mass.: Harvard University Press.

    11. Samuelson, P. A. (1947). Foundations of economic analysis. Cambridge: Harvard University Press.

    12. Samuelson, P. A., & Temin, P. (1976). Economics. New York: McGraw-Hill.

    13. Say, J. B., & Prinsep, C. R. (1821). A Treatise on Political Economy: Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown.

    14. Simon, H. A. (2000). Bounded rationality in social science: Today and tomorrow. Mind & Society, 1(1), 25-39.‏

    15. Simon, H. A. (1955). A behavioral model of rational choice. The quarterly journal of economics, 99-118.‏

    16. Whately, R. (1831). Introductory lectures on political economy, being part of a course delivered in Easter term, 1831. London: B. Fellowes.

    17. Wicksell, K. (1967). Lectures on political economy (Vol. 1). Ludwig von Mises Institute.‏

    18. Stigler, G. J. (1942). The theory of competitive price. New York: Macmillan.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار