بررسی تاثیر نااطمینانی نرخ ارز بر جذب مالیات های غیرمستقیم در ایران: رهیافت فازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دکترای اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز، ایران.

2 استادیار اقتصاد ، دانشکده مدیریت، اقتصاد و حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

نااطمینانی نرخ ارز یکی از عواملی است که اقتصاد ایران را با چالش‎های متعددی مواجه نموده و موجب بی‎ثباتی در متغیرهای اقتصاد کلان شده است. در این بین متغیر مالیات‎های غیرمستقیم نیز بخاطر دو زیربخش مهم مالیات بر واردات و مالیات بر معاملات، می‎تواند تحت تاثیر نااطمینانی نرخ ارز قرار گیرد. تغییر در مالیات‎های غیرمستقیم نیز به نوبه خود، بودجه دولت را تحت تاثیر قرار داده و عواقب کسری بودجه، کل اقتصاد را با مشکل مواجه خواهد نمود. از این رو، در این تحقیق، تاثیر نااطمینانی نرخ ارز بر مالیات­های غیرمستقیم با استفاده از روش رگرسیون فازی طی دوره 1400-1370 بررسی شده است. نتایج نشان داد که نااطمینانی نرخ ارز، تاثیر منفی و قابل توجهی بر جذب مالیات­های غیر مستقیم در اقتصاد ایران دارد. مقدار متوسط ضریب تاثیر برابر 0431/0- بوده که بین دو حد بالا 0338/0- و پایین 0524/0- قرار می­گیرد. همچنین نتایج نشان می‎دهد نرخ تورم بیشترین تاثیر منفی و درآمدهای نفتی بیشترین تاثیر مثبت را بر جذب مالیات­های غیرمستقیم در اقتصاد ایران دارند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Exchange Rate Uncertainty on the Absorption of Indirect Taxes in Iran: a Fuzzy Approach

نویسندگان [English]

  • Mostafa Shokri 1
  • Masoud Saadatmehr 2
1 PhD in International Economics, Tabriz University, Tabriz, Iran
2 Assistant Professor, Department of Economics, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Uncertainty of exchange rate is one of the factors that has faced Iran's economy with many challenges and has caused instability in macroeconomic variables. In the meantime, the variable of indirect taxes can be affected by the uncertainty of the exchange rate due to the two important sub-sectors of import tax and transaction tax. Because the expected fluctuations in the exchange rate can change the amount of imports or the volume of transactions. On the other hand, the change in indirect taxes, in turn, will affect the government budget and the consequences of the budget deficit will cause problems for the entire economy. Therefore, in this research, the effect of exchange rate uncertainty on indirect taxes has been investigated. For this purpose, the fuzzy regression method has been used for the time period of 1991-2021. The results showed that the uncertainty of the exchange rate has a significant negative effect on the absorption of indirect taxes in Iran's economy. The average value of the impact factor is -0.0431, which is between the upper and lower limits of -0.0338 and -0.0524. Also, the results show that the inflation rate has the most negative effect and oil revenues have the most positive effect on the absorption of indirect taxes in Iran's economy

کلیدواژه‌ها [English]

  • indirect tax
  • uncertainty
  • exchange rate
  • fuzzy logic

مراجع

  1. امراللهی بیوکی، الهام، هژبر کیانی، کامبیز، معمارنژاد، عباس و ابطحی، سید یحیی (1400). اثرات وابسته به وضعیت رشد نقدینگی بر نوسانات نرخ ارز در اقتصاد ایران. نشریه علمی سیاستگذاری اقتصادی، 13(25)، 276-241.
  2. برقی­اسگویی، محمدمهدی، متفکرآزاد، محمدعلی، سلمانی­بیشک، محمدرضا و شکری، مصطفی (1399). بررسی اثر تقاطعی مالیات بر سود شرکت­ها و نااطمینانی نرخ ارز بر جذب FDI در ایران: رویکرد فازی. فصلنامه سیاست­های مالی و اقتصادی، 8(31)، 75-43.
  3. پورسرائی، محمدخیراله، حاجی، غلامعلی و فطرس، محمدحسن (1401). بررسی تأثیر نااطمینانی نرخ ارز و نرخ تورم بر درآمدهای مالیاتی در ایران. فصلنامه پژوهشنامه مالیات، 29(52)، 130-109.
  4. تمیزی، علیرضا (1397). بررسی عوامل تعیین کننده درآمدهای مالیاتی در ایران: رویکرد اقتصادسنجی بیزینی. فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی­های اقتصادی سابق)، 15(1)، 244-225.
  5. توتونچی ملکی، سعید، جهرمی یگانه و مهرآرا، محسن (1398).ارزیابی عوامل موثر بر درآمدهای مالیاتی در اقتصاد ایران با رویکرد مدل های میانگین­گیری پویا (TVP DMA) .پژوهشنامه مالیات، 27(44)، 98-69.
  6. جعفری صمیمی، احمد، اعظمی، کورش و عزیزیان، جبار (1394). تأثیر نااطمینانی متغیرهای اقتصاد کلان (نرخ ارز، تورم و نرخ رشد) بر واردات کشورهای منتخب در حال توسعه (شامل ایران). فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی های اقتصادی سابق)، 12(3)، 49-27.
  7. حسنی، محسن، زمانیان، محبوبه و رحیمی، زهرا (1395). ظرفیت­های مالیاتی اقتصاد ایران، چالش­ها و راهکارهای توسعه­ای آن (با تاکید بر رویکرد اقتصاد مقاومتی). دفتر پژوهش و برنامه­ریزی، سازمان امور مالیاتی کشور، تهران، شماره B2230-10، ص. 41.
  8. خدایی، ابراهیم (1388). رگرسیون خطی فازی و کاربرد­های آن در پژوهش­های علوم اجتماعی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 3(4)، 99-82.
  9. سپهردوست، حمید و باروتی، مهسا (1396). بررسی اثر تورمی تانزی بر عملکرد نظام مالیاتی در ایران. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، 22(72)، 40-1.
  10. سلمانی، بهزاد، ذوالقدر، حمید و شکری، مصطفی (1396). بررسی عوامل اقتصادی موثر بر نفوذ اینترنت در ایران با استفاده از رگرسیون فازی. فصلنامه نظریه­های کاربردی اقتصاد، 4(3)، 166-91.
  11. شکری، مصطفی، برقی­اسگویی، محمدمهدی، متفکرآزاد، محمدعلی و سلمانی­بیشک، محمدرضا (1399). بررسی تأثیر تحریم‌های اقتصادی و نااطمینانی نرخ ارز بر جذب FDI در ایران: رویکرد فازی. فصلنامه اقتصاد و الگوسازی، 11(3)، 59-33.
  12. شمس­الدینی، مصطفی و شهرکی، جواد (1395). بررسی عوامل موثر بر میزان درآمدهای مالیاتی در ایران. سیاستگذاری اقتصادی، 8(15)، 115-77.
  13. طاهری، محمود و ماشین­چی، ماشاءالله (1387). مقدمه­ای بر احتمال و آمار فازی. انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان، چاپ اول، 208.
  14. کوره­پزان دزفولی، امین (1384). اصول تئوری مجموعه­های فازی و کاربردهای آن در مدلسازی مسایل مهندسی آب. انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ دوم، 139.
  15. مزیدآبادی فراهانی، مجید (1394). اثر تورم و عدم قطعیت نرخ واقعی ارز در مالیات بر ارزش افزوده در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه، واحد تهران مرکزی.
  16. منتظری شورکچالی، جلال و جعفری­صمیمی، احمد (1398). متغیرهای کلان اقتصادی و درآمد مالیاتی در اقتصاد ایران. دوفصلنامه بررسی مسائل اقتصاد ایران، 6(2)، 285-255.
  17. نجارزاده، رضا و زارع، حمیدرضا (1385). برآورد کشش و وقفه درآمد مالیاتی شرکت­ها در استان تهران. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، 6(3)، 69-49.
  18. وب سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: tsd.cbi.ir

 

  1. Amrollahi Bouki, E., Hajbar Kyani, K., Memarnzhad, A., & Abtahi, S. Y. (2021).The effects of liquidity growth on exchange rate fluctuations in Iran's economy.Scientific Journal of Economic Policy, 13(25), 241-276 (in Persian).     
  2. Barghi Oskoui, M. M., Motafakerazad, M. A., Salmani-Bishak, M. R., & Shokri, M. (2019).Investigating the Intersectional Effect of Corporate Profit Tax and Exchange Rate Uncertainty on FDI Attraction in Iran: A Fuzzy Approach. Financial and Economic Policy Quarterly, 8(31), 43-75 (in Persian).     
  3. Baron, D. P. (1976). Fluctuating exchange rates and the pricing of exports. Economic Inquiry, 14(3), 425-438.‏
  4. Calderón, C., & Kubota, M. (2018). Does higher openness cause more real exchange rate volatility?. Journal of International Economics, 110, 176-204.‏
  5. Doroodian, K. (1999). Does exchange rate volatility deter international trade in developing countries?. Journal of Asian Economics, 10(3), 465-474.‏
  6. Guceri, I., & Albinowski, M. (2021). Investment responses to tax policy under uncertainty. Journal of Financial Economics, 141(3), 1147-1170.‏
  7. Hosseini, M., Zamaniyan, M., & Rahimi, Z. (2015).The Tax Capacities of Iran's Economy, its Development cDChallenges and Solutions (With an Emphasis On The Resistance Economy Approach). Research and Planning Office, Iran Tax Affairs Organization, Tehran, No. B2230-10, p. 41 (in Persian).     
  8. Hubbard, D. W. (2014). How to measure anything: Finding the value of intangibles in business. John Wiley & Sons.‏
  9. Jafari Samimi, A., Azami, K., & Azizian, J. (2014).Uncertain Impact of Macroeconomic Variables (Exchange Rate, Inflation and Growth Rate) on Imports of Selected Developing Countries (Including Iran).Quarterly Journal of Quantitative Economics (formerly Economic Reviews), 12(3), 27-49 (in Persian).     
  10. Khodayi, E. (2009).Fuzzy Linear Regression and Its Applications in Social Science Research.Iranian Journal of Social Studies, 3(4), 82-99 (in Persian).     
  11. Koçak, S. (2021). Is Exchange Rate Volatility An Important Determinant Of Tax Revenues? Evidence From Turkey. Romanian Economic Journal, 24(81).‏
  12. Korepazan Dezfuli, A. (2005).The Principles of the Theory of Fuzzy Sets and Its Applications in Modeling Water Engineering Problems. Academic Jihad Publications, second edition, 139 (in Persian).     
  13. Kwesi Ofori, I., Obeng, C. K., & Armah, M. K. (2018). Exchange rate volatility and tax revenue: Evidence from Ghana. Cogent Economics & Finance, 6(1), 1537822.‏
  14. Mazidabadi Farahani, M. (2014).The Effect of Inflation and the Uncertainty of the Real Exchange Rate in Value Added tax in Iran. Master's thesis, Islamic Azad University, Central Tehran branch (in Persian).     
  15. Montazeri Shurkchali, J., & Jafari-Samimi, A. (2018).Macroeconomic Variables and Tax Revenue in Iran's Economy.Quarterly Review of Iranian Economic Issues, 6(2), 285-255 (in Persian).     
  16. Najarzadeh, R., & Zare, H. R. (2006).Estimation of Elasticity and Break of Tax Income of Companies in Tehran Province.Economic Research Quarterly, 6(3), 49-69 (in Persian).     
  17. Ojede, A., & Lam, E. (2017). The impact of changes in monetary aggregates on exchange rate volatility in a developing country: Do structural breaks matter?. Economics Letters, 155, 111-115.‏
  18. Poursarai, M., Kh., Haji, Gh. A., & Fetros, M. H. (1401).Investigating the Effect of Uncertainty of Exchange Rate and Inflation Rate on Tax Revenues in Iran.Tax Research Quarterly, 29(52), 109-130 (in Persian).     
  19. Rashid, A., & Waqar, S. M. (2017). Exchange rate fluctuations, firm size, and export behavior: An empirical investigation. Small Business Economics, 49, 609-625.‏
  20. Salmani, B., Zulqader, H., & Shokri, M. (2016).Investigating Economic Factors Affecting Internet Penetration in Iran Using Fuzzy Regression.Quarterly Journal of Applied Economic Theory, 4(3), 91-166 (in Persian).     
  21. Sepherdost, H., & Barouti, M. (2016).Investigating the Effect of Inflation on the Performance of the Tax System in Iran.Iranian Economic Research Quarterly, 22(72), 1-40 (in Persian).     
  22. Shamsodini, M., & Shahraki, J. (2015).Investigating Factors Affecting the Amount of Tax Revenues in Iran.Economic Policy, 8(15), 115-77 (in Persian).     
  23. Shokri, M., Barghi-Oskoui, M. M., Motafkerazad, M. A., & Salmani-Bishak, M. R. (2019).Investigating the Effect of Economic Sanctions and Exchange Rate Uncertainty on FDI Attraction in Iran: A Fuzzy Approach.Quarterly Journal of Economics and Modeling, 11(3), 33-59 (in Persian).     
  24. Sun, C., Kim, M., Koo, W. W., Cho, G., & Jin, H. J. (2002). The effect of exchange rate volatility on wheat trade worldwide (No. 1187-2016-93730).‏
  25. Taheri, M., & Mashin-chi, M. A. (2007).An Introduction to Probability and Fuzzy Statistics. Publications of Shahid Bahonar University of Kerman, first edition, 208 (in Persian).     
  26. Tamizhi, A. R. (2017).Investigating the Determinants of Tax Revenues in Iran: Bayesian Econometric Approach.Quantitative Economics Quarterly (former economic reviews), 15(1), 244-225 (in Persian).     
  27. Tanaka, H. (1992). Possibilistic regression analysis based on linear programming. Fuzzy regression analysis, 47-60.‏
  28. Tanaka, H. (1987). Fuzzy data analysis by possibilistic linear models. Fuzzy sets and systems, 24(3), 363-375.‏
  29. Tanzi, V., & Zee, H. H. (1997). Fiscal policy and long-run growth. Staff Papers, 44(2), 179-209.‏
  30. Totunchi Maleki, S., JahrOmi, Y., & Mehrara, M. (2018).Evaluation of Factors Affecting Tax Revenues in Iran's Economy with the Approach of Dynamic Averaging Models (TVP DMA). Tax Research, 27(44), 98-69 (in Persian).  
  31. Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and control, 8(3), 338-353.
  32. Zarra-Nezhad, M., Ansari, M. S., & Moradi, M. (2016). Determinants of tax revenue: Does liberalization boost or decline it?. Journal of Economic Cooperation & Development, 37(2), 103

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار