خاستگاه نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی با رویکرد نهادی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله اولاً به دنبال اثبات رابطه منطقی ـ واقعی ـ بین نهادها و اعتباریات اجتماعی و احکام شریعت با علوم اجتماعی است و ثانیاً در جستجوی اثبات تأثیر نهادهای اقتصادی هماهنگ با احکام شریعت بر شکل‌گیری واقعیت‌های اقتصادی متناسب با همان نهادهاست. اقتصاددان می‌تواند واقعیت‌های اقتصادی نشأت گرفته از نهادهای اقتصادی هماهنگ با شریعت را مورد توجه و براساس آنها متغیرهای مستقل و تابع این واقعیت‌های اقتصادی را در قالب نظریات علمی تحلیل و تبیین نماید. در این مطالعه ابتدا در بخش مفاهیم تعریف نهاد از نظر نورث و سرل مورد بررسی قرار گرفته است. آنگاه چیستی اعتباریات اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و همسانی آنها با چیستی نهاد از نظر سرل، رابطه اعتباریات اجتماعی با احکام شریعت، مبنا قرار گرفتن این احکام جهت شکل‌گیری نهادها مورد تحقیق واقع شده است. این مباحث زمینه‌ساز تحول علوم اجتماعی با رویکرد تأثیرپذیری این علوم از احکام ثابت و متغیر شریعت اسلامی است؛ زیرا رابطه منطقی­ـ واقعی­ـ بین نهادها و اعتباریات اجتماعی و احکام شریعت با موضوع علوم اجتماعی، به عنوان واقعیت‌های اجتماعی، به وجود می‌آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Origin of Scientific Theorization in Islamic Economics: An Institutional Perspective

نویسنده [English]

  • Hassan Agha Nazari
Professor of Economics, Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

This paper primarily seeks to prove the actual logical relationship between institutions, E'tebariat and Islamic Sharia rules and social sciences. Secondly, it attempts to demonstrate the impact of economic institutions consistent with Sharia law on the formation of economic realities commensurate with the same institutions. Accordingly, the economist can think through economic realities emanating from economic institutions which are in conformity with the Islamic Sharia law. On this basis, he/she can explain independent variables and function of these economic realities in terms of scientific theories. In this paper starting with concepts, the definition of institution by North and Searle has been investigated. North defines institutions as "humanly devised constraints that structure political, economic and social interactions". Searle introduces the concept of 'institutional fact', defined as a fact whose existence presupposes the existence of certain systems of constitutive rules called 'institutions'. Next, the nature of E'tebariat (agreed perceptions) broached by Allameh Tabatabai, its similarity with Searle's conception of the institution and the relationship between E'tebariat and the Islamic Sharia law have been examined analytically and then explored the impact of the adoption of Islamic Sharia law on the establishment of institution. These underlying discussions ground the basis of evolution in social sciences -which as an accepted approach- being influenced by fixed and variable rules of Islamic Sharia; this is due to the fact that an –actual- logical relationship emerges between institutions, E'tebariat and Islamic Sharia law and the subject matter of social sciences being recognized as social facts.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Institution
  • Institutional arrangements
  • E'tebariat (agreed perceptions)
  • Islamic Sharia law
  • Variable
  • Fixed
  1. حائری یزدی، مهدی (1361). کاوش‌های عقل عملی (فلسفه اخلاق). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  2. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1371). المیزان. قم: اسماعیلیان.
  3. الطباطبایی سیدمحمدحسین (بی‌تا). حاشیۀ الکفایه. ج1، قم: بنیاد فکری و علمی علامه طباطبایی.
  4. طباطبایی، محمدحسین (1350). روش رئالیسم، با مقدمه و پاورقی شهید مطهری. چ3، ص15، قم: دارالعلم.
  5. طباطبایی، محمدحسین (1396). بررسی‌های اسلامی. قم: دارالتبلیغ اسلامی.
  6. صدر، سیدمحمدباقر (1412). دروس فی علم الاصول، الحلقه الثانیه. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  7. متوسلی، محمود (1382). توسعه اقتصادی. تهران: سمت.
  8. نظریه بلند، غلامرضا (1388). درآمدی بر بحران مالی جهان. تهران: نشر نی.
  9. نورث داکلاس سی (1377). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. ترجمة حمیدرضا معینی، سازمان برنامه و بودجه.
    1. Chapra, Amar (1916). Challenges and Opportunities in the Twenty-First Century. 433-452.
    2. Loird, Chris (2008, Sep.). What just happened with Aig and this means for you. Retrieved from http://www.kitco.com/ind/Laird/sep172008.html.
    3. North, D. C. (1993). Five propositions about institutional change. Economics Working Paper Archive at WUSTL.
    4. Searle, J. R. (1995). The construction of social reality. Simon and Schuster.
    5. Searle, J. R. (1998). Mind, language and society: Philosophy in the real world (p. 144). New York: Basic books