بررسی میزان اثرگذاری عوامل تعیین‌کننده درآمدهای مالیاتی در استان‌های ایران: رهیافت پانل فضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد دانشگاه تبریز

2 دانشیار اقتصاد دانشگاه تبریز

3 دانشجوی دکتری اقتصاد سنجی دانشگاه تبریز

چکیده

مالیات­ها نه تنها ابزاری برای تامین مالی مخارج دولت بوده بلکه در گسترش عدالت و توزیع عادلانه درآمد در جامعه نیز نقش اساسی ایفا می­کنند. بنابراین برنامه­ریزی برای وصول مالیات­ها و جایگزین کردن درآمدهای مالیاتی با درآمدهای نفتی از اساسی­ترین محورهای توسعه اقتصادی و اجتماعی است. در این راستا هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی میزان اثرگذاری عوامل تعیین­کننده درآمدهای مالیاتی در استان­های ایران است. به این منظور با استفاده از داده­های 31 استان کشور طی دوره زمانی 1398-1390 مدل نسبت مالیاتی به روش پانل فضایی مورد برآورد قرار گرفته است. نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر وجود اثرات فضایی در مدل نسبت مالیاتی استان­های کشور است. همچنین نتایج برآورد مدل به روش خطای فضایی، نشان­دهنده رابطه مثبت و معنادار متغیرهای سهم ارزش افزوده بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی، ضریب جینی، نرخ شهرنشینی، درآمد سرانه و نرخ سواد با نسبت مالیاتی است. متغیر نرخ تورم نیز اثر منفی و معناداری بر نسبت مالیاتی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Effectiveness of Determinant Factors of Tax Revenues in Iranian Provinces: A Spatial Panel Approach

نویسندگان [English]

  • Elham Nobahar 1
  • Mohsen Pourebadollahan Covich 2
  • Niloofar Mashmul 3
1 Assistant Profosser of Economics, University of Tabriz
2 Associate Professor, University of Tabriz
3 PhD student in Economics, University of Tabriz
چکیده [English]

Tax is not only a means of financing government expenditures, but also plays a key role in justice promotion and equitable distribution of income in society. Therefore, planning for tax collection and replacing tax revenues with oil revenues is one of the most important pillars of economic and social development. In this regard, the main goal of this study is to investigate the effectiveness of determinant factors of tax revenue in Iranian provinces. For this purpose, using the data of 31 provinces during the period 2011-2019, the tax ratio model has been estimated by spatial panel approach. The results show that there are spatial effects in the tax ratio model. Moreover, the results of the SEM model show a positive and significant relationship between gini coefficient, urbanization rate, share of the industrial sector in GDP, per capita income and literacy rate with the tax ratio. On the other hand, inflation rate also has a significant negative effect on the tax ratio

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tax revenue
  • Spatial panel
  • Spatial error model
  • Iranian provinces

مراجع

  1. اسدزاده، احمد و فومن اجیرلو، یاسمن (1396). بررسی تاثیر فعالیت­های بانکی و بورس بر درآمدهای مالیاتی در ایران. فصلنامه نظریه­های کاربردی اقتصاد، (1)4، 172-149.
  2. اکبری، نعمت‌الله (1380). تحلیل فضایی تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی در ایران. رساله‌ی دکترای اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس.
  3. پدرام، مهدی و عباس­زاده، محبوبه (1396). بررسی تاثیر خصوصی­سازی بر درآمدهای مالیاتی. سیاست­گذاری پیشرفت اقتصادی، (1)5، 42-29.
  4. پناهی، حسین، فلاحی، فیروز و مردم­دار، سجاد (1396). مقایسه اثر حکمرانی خوب بر درآمدهای مالیاتی در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته. سیاست­گذاری پیشرفت اقتصادی، (1)5، 99-81.
  5. پورمقیم، سیدجواد، نعمت­پور، معصومه و موسوی، میرحسین (1384). بررسی عوامل موثر بر سطح وصول درآمدهای مالیاتی در سیستم مالیاتی ایران. پژوهشنامه اقتصادی، (2)5، 187-161.
  6. تمیزی، علیرضا (1397). بررسی عوامل تعیین‌کننده درآمدهای مالیاتی در ایران: رویکرد اقتصادسنجی بیزینی. مجله علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، (1)15، 244-225.
  7. جعفری صمیمی، احمد (1392). اقتصاد بخش عمومی (1). سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، چاپ سیزدهم.
  8. شکیبایی، علیرضا و خراسانی، محمود (1391). بررسی تاثیر عوامل موثر بر عملکرد مالیاتی ایران با استفاده از داده­های استانی (1388-1380). راهبرد اقتصادی، (2)1، 200-181.
  9. شیرین­بخش، شمس­اله، رجبی، مصطفی و خیراله­پورسرایی، محمد (1389). بررسی عوامل موثر بر ظرفیت مالیاتی و محاسبه آن در استان قم. دومین همایش ملی اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین شهر.
  10. عرب­مازار، عباس و زایر، آیت (1387). برآورد ظرفیت بالقوه اقتصادی مالیات در ایران. پژوهشنامه مالیات، (2)16، 26-5.
  11. عرفانی، علیرضا، رضایی، محمدقاسم و اسکندری، مارال (1395). تاثیر هدف‌گذاری تورم بر درآمدهای مالیاتی: یک تحلیل بین کشوری. پژوهشنامه مالیات، (۳۰)24، 241-213.
  12. فیض­پور، محمدعلی و لطفی، عزت­اله (1391). تلاش مالیاتی در ایران و مقایسه آن با کشورهای منطقه سند چشم­انداز. مجلس و راهبرد، (72)19، 195-173.
  13. کریمی پتانلار، سعید، گیلک حکیم آبادی، محمدتقی و صابر نوچمنی، فاضل (1394). بررسی تاثیر اثر بخشی دولت بر کاهش فرار مالیاتی: مطالعه موردی کشورهای منتخب. پژوهشنامه مالیات، (۲۷)23، 90-63.
  14. کریمی موغاری، زهرا و غلامرضا، مهرانگیز (1397). تاثیر شاخص‌های توسعه بر درآمدهای مالیاتی ایران (با رویکرد هم‌انباشتگی). فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، (33) 9، 182-157.
  15. گرایی­نژاد، علیرضا و چپردار، الهه (1391). بررسی عوامل موثر بر درآمدهای مالیاتی در ایران. اقتصاد مالی، (20)6، 92-69.
  16. مالیان، مهسا، صامتی، مجید و رنجبر، همایون (1395). امکان جایگزینی درآمدهای مالیاتی با درآمدهای نفتی (مطالعه موردی ایران). اقتصاد کاربردی، (19)6، 38-27.
  17. مهرآرا، محسن، سیجانی، سمانه و رضازاده کارسالاری، عباس (1396). بررسی عوامل مؤثر بر ظرفیت مالیاتی مبتنی بر رویکرد اقتصادسنجی بیزین. فصلنامه مطالعات و سیاست­های اقتصادی، (2)13، 70-45.
  18. موسوی جهرمی، یگانه و زایر، آیت (1387). مقایسه عملکرد دو مدل تصمیم­گیری با معیارهای چندگانه مطالعه موردی: رتبه­بندی استان­های کشور بر اساس عوامل تاثیر­گذار بر ظرفیت مالیاتی. پژوهشنامه اقتصادی، (4)8، 44-15.
  19. نصیرالاسلامی، ابراهیم، رحمانی، تیمور و ابریشمی، حمید (1394). عوامل اقتصادی موثر بر بی‌ثباتی درآمدهای مالیاتی دولت. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، (16)4، 42-25.
  20. نظری، فاطمه (1395). بررسی اثر درآمد نفتی بر درآمد مالیاتی کشورهای صادرکننده نفت. اقتصاد کاربردی، (18)6، 76-67.
  21. یگانه شالی، بهاره (1395). بررسی تاثیر عوامل ساختاری، اقتصادی و اجتماعی بر درآمدهای مالیاتی استان­های ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی.

 

  1. Addison, T., & Levin, J. (2012). The determinants of tax revenue in sub-Saharan Africa.‏
  2. Akbari, N. (1999). Spatial analysis of social demand for higher education in Iran. PhD Thesis in Economics. Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University (In Persian).
  3. Anselin, L. (1998). Spatial Econometrics: Methods and Models Kluwer, Boston Londan.‏
  4. Anware, N. (2014). Determinants of tax revenue performances in Ethiopia: mini research paper.‏
  5. Arabmazar, A., Zayer, A., (2008). Estimation of Potential Economic Capacity of Taxation in Iran. Journal of Tax Research, 16(2), 5-26 (In Persian).
  6. Assadzadeh, A., & Fouman Ajirlou, Y. (2017). Investigating Effects of Banking and stock Market Activities on Tax revenues in Iran. Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, 4(1), 149-172 (In Persian).
  7. Basheer, M., Ahmad, A., & Hassan, S. (2019). Impact of economic and financial factors on tax revenue: Evidence from the Middle East countries. Accounting, 5(2), 53-60.‏
  8. Bird, R. M., Martinez-Vazquez, J., & Torgler, B. (2006). Societal institutions and tax effort in developing countries. The challenges of tax reform in a global economy, 283.‏
  9. Boukbech, R., Bousselhamia, A., & Ezzahid, E. (2018). Determinants of tax revenues: Evidence from a sample of Lower Middle Income countries.‏
  10. Chaudhry, I. S., & Munir, F. (2010). Determinants of Low Tax Revenue in Pakistan. Pakistan Journal of Social Sciences (PJSS), 30(2).‏
  11. Elhorst, J. P. (2014). Spatial econometrics from cross-sectional data to spatial panels. Springer.‏
  12. Erfani, A., Rezaee, M., & Eskandari, M. (2016). The Impact of Inflation Targeting on Tax Revenues: A Cross-country Analysis. Journal Of Tax Research, 24(30), 213-241 (In Persian).
  13. Feizpour, M., & Lotfi, E. (2013). Tax Efforts in Iran in Comparison with the Countries Listed in Iranian Vision Document (Southwest Asia Countries). Majlis & Rahbord Scientific Quarterly Journal, 19(72), 173-195 (In Persian).
  14. Gerainejad, A., & Chapardar, E. (2012). Investigating the Factors Affecting Tax Revenues in Iran. Financial Economics, (20) 6, 69-92 (In Persian).
  15. Jafari Samimi, A. (2013). Public Sector Economics (1). Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Position), 13th Edition (In Persian).
  16. Karagöz, K. (2013). Determinants of tax revenue: does sectorial composition matter?. Journal of Finance, Accounting & Management, 4(2).‏
  17. Karimi Potanlar, S., Taghi Gilak Hakimabadi, M., & Saber Nochamani, F. (2013). Investigation of Government Effectiveness Impact on Reducing Tax Evasion: The Case Study of Selected Countries. Journal of Tax Research, 23(27), 63-90 (In Persian).
  18. Karimi moughari, Z., & Gholamreza, M. (2018). Influence of Development Indicators on the Tax Revenues of Iran (Cointegration Approach). Economic Growth and Development Research, 9(33), 157-182 (In Persian).
  19. Keen, M., & Simone, A. (2004). Tax policy in developing countries: some lessons from the 1990s and some challenges ahead. Helping countries develop: The role of fiscal policy, 10(4), 720722.‏
  20. Le Gallo*, J., Baumont, C., Dall’erba, S., & Ertur, C. (2005). On the property of diffusion in the spatial error model. Applied Economics Letters, 12(9), 533-536.‏
  21. Mehrara, M., Seijani, S., & Rezazadeh Karsalari, A. (2018). The Determinants of Taxable Capacity: a Bayesian Econometric Approach. The Journal Of Economic Studies And Policies, 13(2), 45-70 (In Persian).
  22. Mehdi, P., & Abbaszadeh, M. (2017). Investigating the Impact of Privatization on Tax Revenues. Economic Progress Policy, 5(1), 29-42 (In Persian).
  23. Mousavi, M., Pourmoghim, J., & Nematpour, M. (2005). Investigating the factors affecting the level of tax revenue collection in the Iranian tax system. Journal of Economic Research, 5(2), 161-188 (In Persian).
  24. Mousavi Jahromi, Y., & Zayer, A. (2008). Comparison of the performance of two decision-making models with multiple criteria Case study: Ranking of the country's provinces based on factors affecting tax capacity. Journal of Economics, 8(4), 15-44 (In Persian).
  25. Nazari, F. (2016). Investigating the effect of oil revenue on tax revenue of oil exporting countries. Applied Economics, 6(18), 67-76 (In Persian).
  26. Nasiroleslami, E., Rahmani, T., & Abrishami, H. (2016). Economic factors affecting the volatility of tax revenues. The Journal of Applied Economics Studies, 4(16), 25-42 (In Persian).
  27. Panahi, H., Fallahi, F., & Mardomdar, S. (2018). Comparison of the Effect of Good Governance on Tax Revenues in Developing and Developed Countries. Journal of Economic Development Policy, 5(1), 81-99 (In Persian).
  28. Pessino, C., & Fenochietto, R. (2010). Determining countries' tax effort. Hacienda Pública Española/Revista de Economía Pública, 65-87.‏
  29. Rodrik, D. (1998). Why do more open economies have bigger governments?. Journal of political economy, 106(5), 997-1032.‏
  30. Sen Gupta, A. (2007). Determinants of tax revenue efforts in developing countries.‏
  31. Tanzi, V. (1977). Inflation, lags in collection, and the real value of tax revenue. Staff Papers, 24(1), 154-167.‏
  32. Teera, J. M. (2003). Determinants of tax revenue share in Uganda. Centre for Public Economics Working Paper 09b-03, University of Bath.‏
  33. Shakibayi, A., & Khorasani, M. (2012). Investigating the effect of effective factors on Iran's tax performance using provincial data (2001-2009). Journal of Economic Strategy, 1(2), 181-200 (In Persian).
  34. Shirinbakhsh, Sh., Rajabi, M., & Khairullah Poursarai, M. (2010). Investigating the factors affecting tax capacity and it’s calculation in Qom province. Islamic Azad University, Khomeini Shahr Branch (In Persian).
  35. Tamizi, A. (2018). Investigating determinants of tax revenues in Iran: A Bayesian Econometric Approach. Quarterly Journal of Quantitative Economics,1(15), 225-244 (In Persian).
  36. Yeganeh Shali, B. (2015). Investigating the effect of structural, economic and social factors on tax revenues of Iranian provinces. Master Thesis. Faculty of Economics. Shahid Ashrafi University of Isfahan (In Persian).
  37. Zarra-Nezhad, M., Ansari, M. S., & Moradi, M. (2016). Determinants of tax revenue: Does liberalization boost or decline it?. Journal of Economic Cooperation & Development, 37(2), 103

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار